Rynek kredytów mieszkaniowych w Polsce przez dekady kształtował się w komfortowych warunkach, jednak pandemia, wysoka inflacja i wojna w Ukrainie sprawiły, że cały system wymaga dziś głębokich reform – to główne przesłanie 14. edycji Kongresu Bankowości Detalicznej (KBD). W siedzibie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie przedstawiono listę rekomendowanych działań, które mają pomóc bankom i kredytobiorcom przetrwać ciężkie czasy.

Podczas inauguracji wydarzenia jego współorganizator, prof. Leszek Pawłowicz z Europejskiego Kongresu Finansowego podkreślał, że od pierwszej edycji w 2007 roku celem KBD było opracowywanie przez ekspertów konkretnych propozycji działań zmierzających do poprawy funkcjonowania polskiego rynku finansowego. Tymczasem – jak wskazywał ekspert – jego przyszłość, po raz pierwszy w historii kongresu, stoi w tym roku pod wielkim znakiem zapytania – zarówno z powodu sytuacji geopolitycznej, jak i spowolnienia gospodarczego oraz decyzji ustawodawcy.

„W pierwszej kolejności postanowiliśmy zająć się palącą kwestią kredytów mieszkaniowych, stanowiących około 40 proc. portfela kredytowego banków w Polsce. Prezentujemy dziś raport Klubu Odpowiedzialnych Finansów przy EKF, zawierający listę 10 najważniejszych rekomendacji, prowadzących ku racjonalizacji tego segmentu zobowiązań długoterminowych” – powiedział prof. Pawłowicz.

Nowy kształt rynku kredytów mieszkaniowych miałby odpowiadać oczekiwaniom obu stron umowy kredytowej – zarówno banków, jak i konsumentów. W pierwszej kolejności chodzi o przeciwdziałanie zjawisku kwestionowania przez kredytobiorców niektórych postanowień wieloletnich umów. Banki mogą bowiem uznać, że skoro ryzyko niespłacania przez klientów zaciągniętych zobowiązań jest zbyt duże, to należy znacząco ograniczyć liczbę udzielanych kredytów mieszkaniowych. To z kolei doprowadziłoby do kryzysu na rynku nieruchomości i pozbawienia milionów Polaków szans na posiadanie własnego domu.

„Optymalnym rozwiązaniem byłoby wdrożenie jednolitego wzoru umowy kredytu mieszkaniowego, który wyeliminowałby ewentualne warunki niedozwolone i możliwość kwestionowania zapisów kontraktu w przyszłości” – tłumaczył Andrzej Reich, lider Klubu Odpowiedzialnych Finansów przy EKF.

Ekspert dodał, że fundamentalny problem stanowi odmienna optyka obu stron zawierających umowę kredytową. Banki postrzegają bowiem klientów jako osoby rozumiejące w pełni wszystkie definicje prawne oraz skalę podejmowanego ryzyka. Z kolei z perspektywy kredytobiorców banki nie są podmiotami komercyjnymi, ale instytucjami, których celem jest pomoc obywatelom w zdobyciu własnego mieszkania poprzez udzielenie wsparcia finansowego.

„Kluczowym dla uruchomienia i w ogóle uwolnienia większej podaży kredytów hipotecznych jest budowa wzajemnego zaufania, a także budowa świadomości ekonomicznej oraz edukacja klientów – między innymi we współpracy z organizacjami konsumenckimi i instytucjami państwa” – wyjaśniał Rafał Kozłowski, senior expert w McKinsey&Company.

Wśród pozostałych rekomendacji znalazły się między innymi: uregulowanie kwestii rekompensaty za wcześniejszą spłatę kredytu, stworzenie modelu wykorzystywania listów zastawnych (jako atrakcyjnej, znanej m.in. ze Skandynawii, formy lokowania oszczędności w nieruchomości) czy poszerzenia oferty kredytowej banków (dywersyfikacja portfela o dodatkowe produkty, których wybór wiązałby się z dodatkowymi benefitami, np. ograniczonym wzrostem oprocentowania zaciągniętego kredytu).

„Gdyby się udało zrealizować choć jeden z postulatów, byłby to wielki sukces całego rynku. A jeśli byłaby to rekomendacja pierwsza, czyli jednolita umowa kredytowa, to stanowiłoby to prawdziwy przełom, otwierający drogę do realizacji pozostałych” – zaznaczył Piotr Mazur, wiceprezes zarządu PKO BP.

Podczas Kongresu Bankowości Detalicznej 2022 wiele miejsca poświęcono bieżącej kondycji sektora oraz całej gospodarki w kontekście wojny w Ukrainie, wysokiej inflacji czy podnoszenia przez NPB stóp procentowych, skutkujących stałym wzrostem obciążeń dla kredytobiorców.

„W październiku br. o kredyt hipoteczny wnioskowało o 67,2 proc. mniej osób w porównaniu do analogicznego okresu sprzed roku. Wartość portfela kredytowego zaczęła więc wyraźnie spadać, choć od lat permanentnie rosła, nawet w obliczu takich turbulencji jak pandemia czy kryzys finansowy w 2008 roku” – zauważył Rafał Bednarek, wiceprezes zarządu Biura Informacji Kredytowej.

Nie zabrakło jednak również pozytywów, a takim z pewnością jest utrzymywanie się polskiego sektora bankowego w ścisłej, światowej czołówce, jeśli chodzi o poziom ucyfrowienia i otwartości na innowacje w dziedzinie bankowości i płatności mobilnych. Według raportu Digital Banking Maturity, przygotowanego przez firmę doradczą Deloitte, z 30 globalnych liderów cyfryzacji wśród banków aż 6 ma siedzibę w Polsce.

„Jesteśmy w tej materii w światowej awangardzie – prawie 19 mln osób korzysta z aplikacji cyfrowych, a jako >>mobile – only<< deklaruje się około 10 mln naszych rodaków” – przypomniał Adrian Kurowski, dyrektor generalny Visa w Polsce, otwierając debatę wiceprezesów czołowych banków poświęconą cyfryzacji.

Wzięli w niej udział: Magdalena Nowicka (BNP Paribas Bank Polska), Wojciech Werochowski (Pekao S.A.), Marcin Giżycki (ING Bank Śląski S.A.), Cezary Kocik (MBank) oraz Wojciech Rybak (Millennium S.A.).

„Jesteśmy zaskoczeni tempem adopcji rozwiązań cyfrowych przez klientów, niezależnie od wieku czy wykształcenia. Naszym celem jest, aby 100 proc. procesów sprzedażowych mogło być inicjowanych w kanałach cyfrowych” – deklarował Wojciech Werochowski.

Uczestnicy debaty zgodzili się, że motorem napędzającym cyfryzację bankowości była pandemia, jednak Polacy na stałe przywiązali się do wynikających z nich udogodnień.

„Liczba przelewów zlecanych w oddziałach stacjonarnych spadła praktycznie do zera, takich rzecz się już w placówce po prostu nie załatwia. Dotyczy to również grup starszych wiekowo, niegdyś do cyfrowych rozwiązań nastawionych sceptycznie, a dziś stanowiących ich wyraźnych entuzjastów” – oceniał Marcin Giżycki.

Partnerem generalnym 14. edycji Kongresu Bankowości Detalicznej był PKO Bank Polski, partnerami strategicznymi – Grupa BIK oraz Deloitte, a partnerami – Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A., Accenture i Visa.