Gaz czy pompa ciepła? To pytanie często towarzyszy inwestorom i właścicielom domów, którzy poszukują efektywnych i oszczędnych źródeł ogrzewania budynków. Gaz jest obecnie jedną z najpopularniejszych technologii grzewczych, pompy ciepła – dynamicznie się rozwijającą i bardziej perspektywiczną. Każde z rozwiązań ma swoje zalety i wady, które warto wziąć pod uwagę, rozważając inwestycję w system grzewczy.

Gaz czy pompa ciepła – kryteria doboru

Zasadniczo możemy wyróżnić 5 podstawowych kryteriów decydujących o wyborze optymalnej technologii grzewczej. Są to: efektywność energetyczna, koszty eksploatacyjne, koszty inwestycyjne, komfort użytkowania oraz emisyjność warunkująca wpływ systemu na środowisko i jego przyszłość w kontekście norm budowlanych czy emisyjnych. Przeanalizujmy teraz dwie omawiane technologie pod kątem tych 5 kryteriów.

Efektywność energetyczna

Efektywność energetyczna to miara tego, jak skutecznie system grzewczy przekształca energię w ciepło. W przypadku pomp ciepła kluczowym wskaźnikiem jest współczynnik COP (Coefficient of Performance) lub sezonowe współczynniki SCOP i SPF. Wartość współczynnika COP mieści się zwykle w zakresie 3-4,5, przy czym jest ona wyższa dla pomp gruntowych. Co właściwie oznaczają te cyfry? Mniej więcej tyle, że pompa ciepła jest w stanie wytworzyć od 3 do 4,5 raza więcej energii cieplnej, niż pobiera energii elektrycznej. Pobór prądu stanowi ok. 20-25% całkowitej energii pobieranej przez urządzenie, natomiast pozostała część pochodzi z darmowych źródeł nieodnawialnych (powietrze, grunt czy woda). Przykładowo urządzenie o COP równym 4, pobierając 1 kWh energii elektrycznej, uzyska 4 kWh energii cieplnej, co daje sprawność na poziomie 400%. Sprawność kondensacyjnych kotłów gazowych szacuje się na poziomie 90-98%. Oznacza to dwie rzeczy: po pierwsze, że w przypadku kotłów około 5-10% energii jest tracona, po drugie, że sprawność kotłów jest 3-4 razy niższa, niż sprawność pomp ciepła.

Koszty eksploatacyjne

Wyższa efektywność energetyczna oznacza niższe koszty eksploatacyjne. Warunkowane są one zużyciem paliwa lub energii elektrycznej oraz kosztami serwisowania. Przeanalizujmy to krótko na przykładzie domu jednorodzinnego zamieszkanego przez 4-osobową rodzinę, budowanego zgodnie z obowiązującymi standardami budowlanymi (WT 2021), którego powierzchnia wynosi 160 m², a roczne zapotrzebowanie na energię cieplną wynosi ok. 14 000 kWh. W przypadku gazu ziemnego, którego koszt jednostkowy wynosi obecnie średnio 0,42 zł/kWh roczny koszt ogrzewania budynku kotłem kondensacyjnym o sprawności 92% wyniesie ok. 6 100 zł, a kotłem tradycyjnym (sprawność: 86%) – ok. 6500 zł. Do szacunków tych należy doliczyć średnioroczne koszty serwisowania na poziomie 300-600 zł.

W przypadku pompy ciepła sprawa jest nieco bardziej rozbudowana. Koszty zależą bowiem – zakładając, że urządzenia pracują w takich samych warunkach geograficznych i pogodowych – od typu pompy (dolnego źródła ciepła) i taryfy energetycznej (G11, G12, G12w). I tak roczny koszt ogrzewania modelowego domu pompą ciepła wynosić będzie:

Pompa ciepła powietrzna:

• G11 – 5740 zł
• G12 – 5224 zł
• G12w – 5232 zł
    
Pompa ciepła gruntowa:

• G11 – 4951 zł
• G12 – 4497 zł
• G12w – 4382 zł

Niższe koszty eksploatacyjne przekładają się na mniejsze rachunki, co w dłuższej perspektywie może znacząco wpłynąć na całkowity koszt posiadania systemu grzewczego, przyspieszając zwrot z inwestycji. Pompy ciepła podobnie jak kotły gazowe wymagają regularnych przeglądów, a ich koszt uzależniony jest od zakresu prac, jakie trzeba wykonać. Stawki zaczynają się zwykle od 400 zł, jednak mogą wzrosnąć nawet dwukrotnie w przypadku systemów bardziej rozbudowanych (np. pompy ciepła typu split).

Koszty inwestycyjne

Koszty inwestycyjne to wydatek związany z zakupem i instalacją systemu grzewczego. Instalacja kotła gazowego może kosztować od 20 000 do 30 000 zł. Do końca 2024 roku można ubiegać się o jej dofinansowanie (jako jedynego źródła ciepła w budynku) w ramach programu „Czyste Powietrze”. Pompy ciepła są droższe – koszt zakupu oraz instalacji pompy powietrznej to średnio 30 000-50 000 zł, a pompy gruntowej nawet – nawet 50 000 – 80 000 zł. Lwią część wydatków można jednak pokryć w ramach dofinansowania programami „Czyste Powietrze” czy „Moje Ciepło”. Wyższe koszty początkowe mogą odstraszać inwestorów, jednak warto je porównać z potencjalnymi oszczędnościami na rachunkach za energię w przyszłości.

Komfort użytkowania

Kotły gazowe są znane ze swojej niezawodności i stabilności działania, szczególnie w zimnym klimacie. Pompy ciepła powietrze-woda mogą tracić na efektywności przy niskich temperaturach, ale są mniej wymagające w obsłudze. Komfort użytkowania i niezawodność systemu mają bezpośredni wpływ na jakość życia mieszkańców oraz łatwość utrzymania systemu w długim okresie. Wybór technologii w kontekście komfortu użytkowania jest kwestią mocno indywidualną, dlatego warto go rozważyć zwłaszcza pod kątem pozostałych kryteriów.

Ekologia i wpływ na środowisko

Pompy ciepła mają wyraźną przewagę ekologiczną nad kotłami gazowymi. Ogrzewanie za pomocą pomp ciepła może obniżyć emisję CO2 o 60-70% w porównaniu do kotłów gazowych, co ma szczególne znaczenie w kontekście rosnących wymagań dotyczących ochrony środowiska. W Polsce, gdzie energia elektryczna pochodzi coraz częściej z odnawialnych źródeł, pompy ciepła stają się coraz bardziej zrównoważonym wyborem.

Wnioski

Wybór między gazem a pompą ciepła zależy od indywidualnych potrzeb, budżetu oraz priorytetów inwestora. Wśród 5 analizowanych kryteriów w większości wygrywają pompy ciepła – charakteryzują się wyższą efektywnością, niższymi kosztami eksploatacyjnymi, są bardziej przyjazne dla środowiska oraz zdecydowanie bardziej przyszłościowe, niż ogrzewanie gazem. Wybór optymalnego systemu grzewczego nie jest prostą sprawą i warto go każdorazowo skonsultować z doświadczonym fachowcem, np. firmy Viessmann – jednego z globalnych liderów w zakresie dostarczania technologii grzewczych dla domów.